Plakkaat van Verlating - Hoor Geschiedenis recensie

In de podcast Hoor! Geschiedenis, van Feico Houweling zitten we midden in de wordingsgeschiedenis van de Nederlandse Staat. Deze week werd het document besproken waarmee de Nederlandse Staten zich formeel van het gezag van de Spaanse koning Filips de tweede probeerde los te maken.

Het document waar het om gaat is het Plakkaat van Verlating. In 1581 tekenden de Nederlandse edelen dit document waarbij de soeverijn Filips het gezag over de Nederlanden wordt ontnomen. In de weergave van Houweling is dit mede daarom zo'n historisch moment omdat het om een juridische constructie gaat. Er wordt niet zomaar eigenhandig besloten om zich aan het gezag van de koning te onttrekken, maar er wordt een rechtsgeldige reden voor geformuleerd.

Het deed mij denken aan de manier waarop de Berkeley serie History 5 de afzetting (en onthoofding) van Jacobus de tweede van Engeland in 1688 behandelt. Ook daar wordt benadrukt dat niet zomaar de koning van zijn troon wordt gestoten, als in een revolutie of een staatsgreep, maar dat er een rechtsgang wordt doorlopen. In beide gevallen (en in het Nederlandse honderd jaar eerder) wordt op unieke wijze met het koningsschap omgesprongen; niet langer is het een onwrikbaar van God gegeven orde, maar een constitutionele instantie een in het recht gewortelde figuur, die dus ook met het recht in de hand kan worden weggezet. Hier onstaan dus niet alleen staten als Nederland en Engeland, maar ook staten in de moderne politiek-juridische zin.

Afbeelding van het Nationaal Archief

Meer Hoor! Geschiedenis:
Willem van Oranje als Bijbelfiguur,
Dagelijks genoegen: hoor! geschiedenis,
Hoor! Geschiedenis - historische podcast recensie.